Το νόημα του Έρωτα
Ποιο είναι το νόημα του έρωτα; Ζωτικής σημασίας ερώτημα στην υπάρχουσα εποχή της αυξανόμενης συναισθηματικής απομόνωσης και των απρόσωπων σχέσεων. Παρά την έχθρα προς τη δέσμευση ως σημείο των καιρών, η αναζήτηση νοήματος στον έρωτα παραμένει η πιο σταθερή συναισθηματική υποστήριξη που αποζητά ο άνθρωπος αναγνωρίζοντας τα οφέλη του από αυτή.
Ο Σαίξπηρ ρωτά: «πες μου που γεννιέται ο έρωτας, στην καρδιά ή στο μυαλό»; Οι επιστήμονες σήμερα απαντούν με βεβαιότητα «στο μυαλό». Τα ευρήματα της νευροβιολογίας κάνουν περισσότερο λόγο για αναζήτηση μιας επαφής και παρηγορητικής σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων, παρά για ένα κυρίαρχο σεξουαλικό ένστικτο. Τι είναι όμως αυτό που καθορίζει αν θα συνδεθούμε και σε ποιο βαθμό με τους άλλους;
Σύμφωνα με τη θεωρία του Συναισθηματικού Δεσμού του J. Bowlby φαίνεται ότι υπάρχει συσχετισμός ανάμεσα στο πως μεγαλώνει ένα παιδί από τον κεντρικό φροντιστή του και στο πως θα αποφανεί σαν ενήλικας στις σχέσεις που συνάπτει. Εάν ως παιδί έχει φροντιστεί ικανοποιητικά τότε δημιουργείται ένας ασφαλής τρόπος σύνδεσης με τους άλλους (ασφαλής δεσμός). Εάν όμως το παιδί μεγαλώνοντας βίωσε ανησυχία ή αμφιθυμία, τότε ως ενήλικας θα δημιουργήσει αγχώδεις ή αποφευκτικούς τρόπους σχετίζεσθαι (ανασφαλής τύπου δεσμός). Όταν μας έχει δοθεί φροντίδα και αγάπη ως παιδιά, ο συντονισμός με τους άλλους είναι ασφαλής οδηγώντας σε δεσμούς γεμάτους συμπόνοια. Αντιθέτως, άτομα με αγχώδη προσκόλληση καταλαμβάνονται από τα προσωπικά τους βάσανα σε μια σχέση, ενώ αποφευκτικά άτομα διατηρούν μια κάποια αποσύνδεση κατά τη διάρκεια των σχέσεων. Μέσω διερεύνησης αυτής της δυναμικής αλληλεπίδρασης μπορούμε να μάθουμε πως θα στραφούμε ο ένας στον άλλον με μεγαλύτερη εμπιστοσύνη και εγγύτητα.
Για τους ερευνητές ο έρωτας των ενηλίκων συνίσταται στα εξής τρία στοιχεία: της σεξουαλικότητας, της φροντίδας και του συναισθηματικού δεσμού. Γι’ αυτό το λόγο όσο περισσότερο συναισθηματικά συνδεόμαστε τόσο συνδεόμαστε και σεξουαλικά. Προεκτείνοντας τη θεωρία του Δεσμού, μπορούμε να θέσουμε το «παρηγορητικό σεξ» ως την εφαρμογή του αγχώδη τύπου στο δεσμό, το «σφραγισμένο σεξ» για τον αποφευκτικό τύπο και το ιδανικά «συγχρονισμένο σεξ» για τον ασφαλή τύπο. Κάθε ένα από αυτά απορρέει από τη διαδρομή κάθε ατόμου στην εξελικτική του πορεία και το βαθμό που έχει συντονιστεί πρωτίστως με τον εαυτό του και δευτερευόντως με τον άλλον. Εάν και όσο επιτευχθεί αυτή η συνάντηση, τότε φτάνουμε να έχουμε το αποκαλούμενο «σεξ της ψυχής». Κατά τον ηθοποιό Πήτερ Ουστίνοφ «το σεξ είναι μια συζήτηση που διεξάγεται με άλλα μέσα».
Έχει αποδειχθεί ερευνητικά πως ο δεσμός με τον/την σύντροφό μας λειτουργεί σαν «προφυλακτήρας» που μας προστατεύει από το στρες και την εμφάνιση αρρώστιας, Η ανάγκη για συναισθηματική υποστήριξη είναι μεγαλύτερη από εκείνη της σωματικής βοήθειας. Η σύνδεση από μόνη της είναι ανεκτίμητη και θεραπευτική.
Η αιτία τότε που εκτροχιάζονται οι σχέσεις ίσως είναι ο φόβος της συναισθηματικής δέσμευσης που επιταχύνει τις απαιτήσεις, τις επικρίσεις και τους καβγάδες στα σύγχρονα ζευγάρια. Η έλλειψη επίγνωσης και παρατήρησης της αμφίδρομης πορείας του ζεύγους θα ενεργοποιήσει ανεπεξέργαστες παλιές εσωτερικές συγκρούσεις που θα αναπαραχθούν στη σχέση με αποτέλεσμα τη διχόνοια. Γι’ αυτό είναι πολύ οδυνηρό να νιώθει κανείς μόνος όταν είναι σε σχέση. Το σύνθημα “Μόνοι Μαζί” λαμβάνει όλο και μεγαλύτερη έκταση. Η τεχνολογία και η πορνογραφία προσφέρουν άθλια μοντέλα σύνδεσης και δεσμού με τους ανθρώπους, δημιουργώντας ανθρώπινα υποκατάστατα που τελικά καταλήγουν να είναι η προτιμώμενη επιλογή.
Σημαντική λοιπόν, είναι η μετάβαση από τη φιλονικία σε μία πιο θετική συνομιλία. Κάνουμε οδυνηρό λάθος αν πιστεύουμε ότι αγάπη σημαίνει να είμαστε πάντα συντονισμένοι. Σημασία έχουν εκείνες οι μικροστιγμές και μικροκινήσεις σύνδεσης παρά τα ασαφή ή παρεξηγημένα μηνύματα αποσύνδεσης που όλοι στέλνουμε στις σχέσεις μας. Να μπορέσούμε να επανορθώσουμε τις μικρές στιγμές αποσυντονισμού και να ξαναγυρίσουμε στην αρμονία.
Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι να συγχρονιστούν ξανά οι σύντροφοι και με προθυμία να ακούσουν τα σήματα που στέλνει ο ένας στον άλλον. Τότε είναι ακριβώς που κάνουμε λόγο για συναισθηματικό συγχρονισμό. Να αφουγκραστεί ο καθένας τις προσωπικές ανάγκες του άλλου με διάθεση διερεύνησης, ενσυναίσθησης κι εντιμότητας. Να παροτρύνουμε το βαθύτερο συναισθηματικό σκάψιμο του άλλου ώστε να θελήσει να μοιραστεί τους φόβους του και να επανασυντονιστεί, επανασυνδεθεί με τον/τη σύντροφό του. Να μεταμορφωθεί η ασάφεια σε εμπιστοσύνη με τρυφερά μηνύματα προσδοκίας κι ελπίδας. Να γίνουν κινήσεις που θα οδηγήσουν στο ξεδίπλωμα των πληγωμένων συναισθημάτων του ζευγαριού. Η “χρυσή” συγγνώμη, η ομολογία δηλαδή του “κράτα με σφιχτά” και το “είμαι εδώ για σένα” αποτελούν μερικές μόνο εκφάσεις που μπορεί να αντικαταστήσουν τον πόνο με μια αίσθηση εγγύτητας. Η εμπιστοσύνη είναι ουσιαστικά η κόλλα, η συγκολλητική ουσία που μετατρέπει δύο άτομα σε δεμένο ζευγάρι.
Το συναίσθημα έχει πλαστικότητα και η προθυμία για αλλαγή μπορεί να διαμορφωθεί ενεργά. Το ζευγάρι να μάθει όχι μόνο πως θα παίζει το παιχνίδι καλύτερα, αλλά να καταλάβει τι παιχνίδι παίζει. Είμαστε αναμφισβήτητα ενωμένοι από τη φύση μας. Αν συνειδητοποιήσουμε επιπλέον πόσο αλληλεξαρτώμενοι είμαστε και πόσο η διαπλαστική σχέση αγάπης συμβάλλει στην ολοκλήρωσή μας, τότε η εκπαίδευσή μας σε έναν πιο εποικοδομητικό τρόπο αλληλεπίδρασης με το έτερο ήμισυ θα αποτελέσει μονόδρομο.
Πηγή: Johnson, Sue, Το νόημα του έρωτα, Gutenberg (2016)