Περί Άγχους
Οι αγχώδεις διαταραχές είναι πολύ συχνές στο γενικό πληθυσμό. Ερευνητικά το 29% θα αναπτύξει κάποια αγχώδη διαταραχή μια φορά στη ζωή του. Οι γυναίκες υπερτερούν σημαντικά στην εμφάνιση των συμπτωμάτων άγχους τα οποία όμως παρουσιάζονται ενίοτε με διαφορετικούς τρόπους.
Το άγχος είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα και μάλιστα απαραίτητο για τη διαβίωση μας. Τι γίνεται όμως όταν λαμβάνει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και καθιστά το άτομο αβοήθητο; Ο αγγλικός όρος “stress” προέρχεται από το λατινογενές “stringere” που σημαίνει “σφίγγω”. Η λέξη “άγχος” προέρχεται από το ρήμα “άγχω” που στην αρχαία ελληνική γλώσσα σημαίνει σφίγγω ή πνίγω. Σαφείς περιγραφές του αρνητικού βιώματος του άγχους.
Στην πράξη μπορεί κάποιος να μη γνωρίζει ακριβώς ότι έχει άγχος ή στρες αλλά να διακατέχεται από ποικίλα συμπτώματα όπως: χρόνιους πονοκεφάλους, ημικρανίες, αίσθημα κόπωσης, μυϊκούς πόνους, πόνους στον αυχένα, την μέση ή την πλάτη, δερματικά προβλήματα, κοιλιακά άλγη, συχνά κρυολογήματα, αυπνία, ονυχοφαγία, δυσφαγία, δύσπνοια και ανορεξία ή υπερφαγία. Τα συμπτώματα αυτά αφορούν ακριβώς στις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του άγχους.
Το άγχος αποτελεί την προσαρμοστική αντίδραση του σώματος σε οποιαδήποτε απαίτηση επάνω του. Κατ’ επέκταση είναι απαραίτητο και γι’ αυτό διακρίνεται σε δημιουργικό και καταστροφικό. Το λειτουργικό άγχος διαφέρει από το μη λειτουργικό ανάλογα με το επίπεδο αύξησης της διέγερσης του ατόμου και πόσο αυτό το παρεμποδίζει σε διάφορους τομείς της ζωής του. Στα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα του άγχους ανήκουν η υπερένταση, τα παγωμένα ή ιδρωμένα χέρια, η ταχυκαρδία, ο πανικός, η αγωνία, η επιθετικότητα και γενικότερα η αδυναμία. Είθισται όμως να κάνουμε λόγο για “χρόνιο άγχος” όταν έχουμε μακρά επανάληψη των δυσανάλογων με το αίτιο συμπτωμάτων και αποφυγή αντιμετώπισής τους.
Το άγχος αναφέρεται στην έντονη ανησυχία και τον κίνδυνο που βιώνει κανείς ώστε τον εκλαμβάνει ως απειλή είτε ρεαλιστική είτε φανταστική καθώς και στην αντίδραση του όλου συστήματος σε αυτό που συμβαίνει. Ο οργανισμός σε αυτή την οξεία φάση ενεργοποιεί την αντίδραση “πάλης ή φυγής”. Αυτό το “πολέμησε ή τρέξε να σωθείς” είναι μία φυσιολογική και αναμενόμενη αντίδραση απέναντι στην εκτίμηση ενός κινδύνου και αποτελεί μηχανισμό επιβίωσης.
Έτσι το άτομο βιώνει μια σειρά από συμπτώματα που έχουν επίδραση σε νου και σώμα. Πρόκειται για πρωτόγονο μηχανισμό επιβίωσης των ανθρώπων στη ζούγκλα από τα άγρια θηρία. Κι εφόσον πρόκειται να εμφανιστεί ένα λιοντάρι είναι φυσιολογικά όλα τα συνοδά συμπτώματα. Το σώμα θα οπλιστεί με εκείνα τα μέσα ώστε να ανταποκριθεί στην απειλή του θηρίου. Ο πρωτόγονος άνθρωπος θα καρδιοχτυπήσει, το σώμα θα ενεργοποιηθεί και θα δράσει έντονα, θα τρέξει όσο πιο γρήγορα μπορεί για να ανέβει στο δέντρο και σωθεί.
Τι συμβαίνει όμως όταν στη θέση του θηρίου έχουμε μια παρουσίαση στη δουλειά που μας αγχώνει; Ενεργοποιείται και πάλι ο ίδιος μηχανισμός υπερδιέγερσης μόνο που αυτή τη φορά το σύστημα δε βρίσκει αληθινό παραλήπτη του άγχους και όλη η συμπτωματολογία επιστρέφει επικίνδυνα πίσω στο σώμα. Οι ορμόνες που έχουν εκκριθεί επιστρέφουν και δηλητηριάζουν τη βιοχημεία του οργανισμού. Τα αιματωμένα άκρα από την υπερένταση δεν εκτονώνονται και ο υπεραερισμός στην αναπνοή μετάβάλλει δραματικά το οξυγόνο στο σώμα. Το στόμα στεγνώνει, σταματούν βασικές λειτουργίες όπως η πέψη και οι κόρες των ματιών διαστέλλονται να δεχθούν περισσότερο φως για να δουν περισσότερα πράγματα. Όλες οι αισθήσεις οξύνονται στον έπακρο και είναι όλα σε ετοιμότητα για τη “μάχη” που θα λάβει χώρα αυτή τη φορά στο γραφείο της παρουσίασης αντί για τη ζούγκλα.
Δυσπροσαρμοστικές σκέψεις και γνωστικές στρεβλώσεις συντηρούν και συνοδεύουν το αρνητικό αυτό συναίσθημα. Το συνδέουν επίσης με συναισθήματα θλίψης και συμπεριφορές αδυναμίας και απόσυρσης. Σκεψη, συναίσθημα και συμπεριφορά επηρεάζονται και χρήζουν παρέμβασης. Το φαινόμενο “ντόμινο” που ακολουθεί το άγχος συμπαρασύρει δυστυχώς πολλές παραμέτρους της καθημερινής ζωής.
Το αποτέλεσμα; Κούραση, ανάλωση, φθορά. Υπερανάλυση, δυσφορία, αδυναμία. Έχουμε αντιστρέψει την κατάσταση εναντίον μας και λειτουργεί πια βασανιστικά κι επαναλαμβανόμενα.
Το σώμα υπερλειτουργεί, ο νους υπεραναλύει, το συναίσθημα υπερφορτίζεται. Οριστική πτώση δηλαδή. Και το άγχος διογκώνεται ακόμα περισσότερο.
Πως θα βγούμε όμως από αυτόν τον φαύλο κύκλο; Πως θα επανέλθουμε στον ρεαλισμό του τώρα δίχως τα φαντασιωσικά θηρία; Η απάντηση είναι με την αναγνώριση του επαναλαμβανόμενου αγχώδους μοτίβου και την τροποποίηση των συναφών μη ρεαλιστικών σκέψεων σε συνειδητό επίπεδο. Παράλληλα με την εύρεση της πρωταρχικής αιτίας της δύσκολης αυτής επανάληψης σε υποσυνείδητο επίπεδο και την εξάλειψη της. Εκεί λοιπόν ακριβώς που υστερεί η κλασική θεραπεία κατέχοντας μόνο την απλή αφήγηση και συζήτηση, έρχεται καταλυτικά η υπνοθεραπεία και εντοπίζει τη δυσφορία στη βάση της.